جایگاه مادربرد

مادربرد، پردازنده و حافظه سه عنصر تعیین کننده در کامپیوتر بوده که در زمان انتخاب مادربرد، سرنوشت پردازنده و حافظه نیز بنوعی رقم خواهد خورد. (برای مطالعه بیشتر دراین مورد به سایرمقالات سایت میکرو رایانه مراجعه نمایید) انتخاب مناسب یک مادربرد از جمله تصمیمات مهمی است که دامنه آن گريبانگير تجهيزات سخت افزاری ديگر نيز خواهد شد. انتخاب یک مادربرد قديمی و از رده خارج (هر چند که در حال حاضر پاسخگوی نیازها و خواسته ها باشد) می تواند زمينه بروز مسائل متعددی در ارتباط با ارتقاء و افزايش توان عملياتی کامپيوتر در آينده را به دنبال داشته باشد. فراموش نکنيم ما کامپيوتر را نه بخاطر خود، بلکه بخاطر اجرای برنامه ها (در حال حاضر و آينده) تهيه می نمائيم.

ویژگی ها ی مهم

از مهمترین ویژگی های مرتبط با مادربرد، می توان به موارد زیر اشاره نمود : 

Chip Set مادربرد:

عملياتی حياتی و مهم نظير روتينگ داده از هارد ديسک به حافظه و پردازنده را انجام و اين اطمينان را بوجود می آورد که تمامی دستگاههای جانبی و کارت های الحاقی، قادر به گفتگو (ارتباط) با پردازنده می باشند. تولید کنندگان مادربردها، با افزودن چیپ ست های متفاوت بر روی مادر بردهای تولیدی خود، نظير کنترلر RAID و پورت های Fireware، قابليت های مادربردهای توليدی خود را نسبت به ساير محصولات مشابه نشان می دهند .

چیپ ست های موجود بر روی یک مادربرد، باعث اعمال محدودیت در رابطه با انتخاب نوع پردازنده، حافظه و ساير تجهيزات جانبی ديگر نظیر کارت گرافیک، کارت صدا و پورت های USB 2.0 می گردد. (برخی از امکانات فوق نظير کارت صدا، می تواند به عنوان پتانسيل های ذاتی همراه مادربرد ارائه گردد). اغلب مادر بردهائی که از یک نوع Chip set مشابه استفاده می نمایند، ویژگی های متعارفی را به اشتراک می گذارند (به ارث رسیده از Chip set) و کارآئی آنان در اکثر موارد مشابه می باشد. آگاهی از نوع پردازنده، حافظه، سرعت کنترل کننده IDE، کارت گرافیک و صدا، می تواند کمک مناسبی در خصوص انتخاب مادربرد ارائه نمايد (مخصوصا" در مواردي که از Chip set مشابه استفاده می گردد).

 پردازنده:

تولید کنندگان مادربرد در برخی مواقع، فهرست مادربردهای تولیدی خود را بر اساس نوع سوکتی که مادربرد از آن حمایت می کند، ارائه می نمایند. مثلا" سوکت 478 برای P4 و سوکت A برای Athlon. در اکثر کاربردهای تجاری، کاربران تفاوت مشهودی را در ارتباط با سرعت بین دو پردازنده Athlon و P4 مشاهده نمی نمایند در حالي که ممکن است تفاوت قيمت آنها مشهود باشد. به هرحال نوع و سرعت پردازنده ای که می تواند همراه يک مادر برد استفاده شود، يکی از نکات مهم در رابطه با انتخاب مادربرد است . 
پس به طور خلاصه در مورد پردازنده، باید مادر برد حداقل قادر به حمایت از پردازنده های رایج باشد. (پیشنهاد می شود قادر به حمایت از پردازنده های AMD يا اینتل باشد)

 حافظه:

امروزه اکثر مادربردها از حافظه های SDRAM DDR) Double Data Rate) استفاده می نمایند. البته هنوز مادر بردهائی نیز وجود دارد که از RDRAM یا Rambus استفاده می نمایند. (تعداد این نوع از مادربردها اندک است). حافظه های DDR دارای سرعت های مختلفی بوده و پیشنهاد می شود که سریعترین نوعی که مادربرد حمایت می نماید، انتخاب گردد. (در این مورد مقالاتی نیز درتالار گفتگوی سایت میکرو رایانه  وجود دارد) تولید کنندگان مادربرد، حافظه های DDR را بر اساس سرعت Clock و یا پهنای باند تقسیم می نمایند. سرعت این نوع از حافظه ها (DDR) به ترتیب از کندترین به سریع ترین نوع ، بصورت زیر می باشد :

DDR200( aka PC1600) , DDR266( PC2100) , DDR333(PC2700) , DDR400(PC3200)

بردهایی كه از RDRAM استفاده می نمايند دارای Chip set اینتل 850 یا 850E می باشند. این نوع از حافظه ها (RDRAM) می بایست به منظور افزایش کارآئی، به صورت زوج بر روی مادربرد استفاده شده و اسلات های خالی توسط CRIMM تکميل (پر) گردند. حافظه ها ی RDRAM قادر به تامین پهنای باند بالای مورد نياز برنامه هائی با حجم عملیات سنگین در ارتباط با حافظه می باشند. (مثل برنامه های ویرایش فیلم های ویديوئی و یا بازیهای سه بعدی گرافیکی).

قیمت حافظه های RDRAM نسبت به حافظه های DDR دو برابر است. حافظه های RDRAM در حال حاضر با دو سرعت متفاوت ارائه میگردند: PC800 و PC1066. در صورت انتخاب پردازنده ای از نوع P4 که بر روی BUS با سرعت 533 مگاهرتز اجراء می گردد، سرعت بيشتر پردازنده معيار اصلی انتخاب قرار گيرد. در زمان انتخاب حافظه، می بايست تعداد سوکت های DIMM و RIMM موجود بر روی مادربرد به همراه حداکثر حافظه قابل نصب بر روی آن دقيقا" بررسی گردد.

در مورد نوع حافظه حداقل : DDR 200/266  و پیشنهادی : DDR266/333 یا PC800/1066 Rambus

اكثر مادربردهای موجود دارای كارت صدا بوده و بندرت می توان مادربردی را يافت که فاقد اين قابليت باشد. آخرین مدل مادربردها دارای چیپ ست دیجیتالی صدای 6 كاناله بوده كه برای بازی ها و فايل های MP3 مناسب تر هستند. در صورتي که قصد نصب يک کارت صدا بر روی مادر برد به منظور افزايش کيفيت صدا وجود داشته باشد، می توان با استفاده از Jumper و يا BIOS سيستم، کارت صدای موجود بر روی مادربرد (OnBoard) را غير فعال و از کارت صدای مورد نظر خود استفاده نمود. در صورتي که بخواهيم از بازی های کامپيوتری استفاده نمائيم که دارای گرافيک سه بعدی می باشند، می بايست كارت گرافیك موجود بر روی مادربرد را غيرفعال و يک کارت گرافيک متناسب با نوع نياز را بر روی مادر برد نصب نمود. در اين رابطه لازم است به اين نکته دقت شود که مادربرد انتخابی دارای اسلات AGP باشد. امروزه اکثر كارت های گرافیكی موجود از اسلات AGP بمنظور ارتباط با كامپیوتر استفاده می نمایند.

نحوه ارتباط با دستگاههای ذخیره سازی :

 اكثر مادربردها، با استفاده از یك كنترلر IDE از درایوهای ATA/100 یا ATA/133 پشتیبانی می نمایند. بر اساس مطالعات انجام شده، تفاوت بین دو استاندارد فوق، بسیار ناچیز بوده و اين امر نمی تواند تاثیر چندانی در رابطه با انتخاب يک مادربرد را داشته باشد. انتخاب مادربردهایی كه توانایی پشتیبانی از RAID را دارند بسیار حائز اهميت است. با استفاده از كنترلر فوق، می توان بر روی یك كامپیوتر از دو هارددیسك بطور همزمان استفاده نمود. بدين ترتيب، اطلاعات بر روی دو هارددیسك ذخيره و در صورت خرابی يک هارد ديسک، می توان از هارددیسك دیگر استفاده نمود. (تهیه یك كنترلر RAID بتنهائی مقرون بصرفه نبوده و لازم است درزمان انتخاب، مادربردی برگزيده شود که از RAID حمايت می نمايد).

 ارتباطات ( اتصالات ) :

اکثر مادربردها دارای پورت هایی نظير Ethernet (اترنت) ، USB و FIREWARE می باشند. برخی از مادربردهای جديد، دارای امکاناتی به منظور خواندن Flash Memory می باشند. اخیرا" مادر بردهایی به نام Legacy Free مطرح شده اند که نیازی به پورت های جداگانه نداشته و تمامی پورت ها بطور مختصر در یك پورت تعبیه شده اند.

 نکته مهم :

در اكثر موارد تهیه یك مادربرد جديد همراه با خرید پردازنده و حافظه اصلی نیز می باشد. به همین دليل لازم است بررسی های لازم نیز در خصوص تاثير اين قطعات بر کارآئی مادربرد انجام گيرد. فراموش نکنيم که همواره پردازنده های جديد و با سرعت بالا دارای قيمت به مراتب بالاتری نسبت به نمونه های قبل از خود بوده و در صورتي که ضرورتی به استفاده از پردازنده های جديد، سريع و در عين حال گران وجود ندارد، می توان با توجه به نوع نياز خود از پردازنده های ديگر (با سرعت کمتر نسبت به آخرين مدل های موجود) که با مادربرد انتخابی نيز مطابقت می نمايند، استفاده نمود.

يکی از اجزاء مهم هر مادربرد، Chip set می باشد که اطلاعات متنوعی را در ارتباط با توانائی مادربرد مشخص می نمايد. نوع پردازنده و حافظه ای که مادربرد می تواند حمايت نمايد، برخاسته از نوع Chip set يک مادربرد است. در برخی حالات نوع Chip set موجود بر روی يک مادربرد، بيانگر نوع پورت های صدا، ويدئو و کارت شبکه نيز می باشد (عناصر فوق بصورت onboard بر روی مادربرد تعبيه می شوند).

در زمان انتخاب يک مادربرد لازم است به اين نکته دقت شود که تفاوت بسيار بالائی بين مادربردها از لحاظ قيمت وجود ندارد و می توان با در نظر گرفتن تمامی جوانب، مادربردی را انتخاب نمود که دارای امکانات جانبی نظير کارت شبکه و کنترلر RAID باشد.

درباره مادربورد بیشتر بدانیم...

می توان مادربورد ها را با توجه به نوع پردازنده قابل پشتیبانی توسط آن مادربورد یا در اصطلاح سوکت پردازنده پشتیبان از هم متمایز کرد. دو دسته اصلی مادربورد ها برای سیستم های دسکتاپ در این قسمت، مادربورد های سوکت AM2 و سوکت LGA 775 برای پردازنده های AMD و اینتل هستند.
با توجه به این دسته بندی یک نکته بسیار مهم در مورد کارایی مادربورد های مربوط به یک سوکت را در نظر گرفت. برخلاف تصور اکثر کاربران، اکثر مادربورد های مربوط به یک سوکت پردازنده با هر قیمتی دارای کارایی کلی بسیار نزدیک هستند. منظو از کارایی کلی، آنچه است که به کارایی حافظه، پردازنده و کارت گرافیک بر میگردد. این بدان معناست که اگر شما حافظه، پردازنده و کات گرافیکی یکسانی را روی مادربورد های مختلف نصب کنید کارایی این سه قطعه روی مادربوردهای مختلف بسیار نزدیک به هم است و اختلاف کارایی به ندرت به 10 درصد می رسد. حتی کارایی در مورد درگاه های موجود روی مادربوردهایی با چیپست های گوناگون نیز در اغلب موارد بسیار نزدیک به هم است و اختلاف کارایی های بسیار چمگیر تنها در برخی موارد خاص وجود دارد.
با این حساب، اختلاف دو مادربورد 100 و 200 هزار تومانی سوکت AMD، نه تنها لزوما در کارایی نیست، بلکه در اکثر موارد نیز اختلاف اصلی به کارایی کلی مادربورد برنمیگردد.

اصولا اولین و مهمترین عامل در تعیین قیمت یک مادربورد، چیپست در نظر گرفته برای آن است. اگر دقت کرده باشید، معمولا مادربورد های مختلف از برند های گوناگون با چیپست یکسان، دارای قیمت های بسیار نزدیک هم هستند. این موضوع به این دلیل است که که هر چیپست مادربورد دارای یک سری مشخصات و ویژگی ها است که با توجه به آنها امکانات مختلفی را فراهم میکند. با توجه به این قابلیت ها، به یک سری مواد اولیه و قطعات خاص روی مادربورد نیاز است که هر برند سازنده ای ملزم به، به کارگیری آنها است.

بعد از چیپست، امکانات موجود روی بورد میتواند سبب افزایش قیمت مادربورد شوند. مثلا وجود یک سیستم خنک کننده پیشرفته لوله ای طراحی های خاص این نوع خنک کننده ها تنها روی مادربورد های گران قیمت دیده میشود. چیپست P965 اینتل به تنهایی قادر به فراهم کردن 4 پورت SATA II است. برخی برندها با به کارگیری یک چیپست اضافی دیگر تعداد بیشتری پورت SATA II را فراهم میکنند. چیپست اضافی ذکر شده، قیمت مادربورد را افزایش می دهد.
نوع چیپست صوتی به کار گرفته شده روی مادربورد نیز روی قیمت مادربورد تاثیر دارد. برخی از مادربورد های ساخت MSI که از چیپست های صوتی ساخت کریتیو بهره می برند، قیمت نسبی بالاتری نسبت به مادربورد های مشابه دارند. امکاناتی از این دست روی مادربورد ها زیاد هستند. برخی از این امکانات منحصر به یک برند خاص و برخی دیگر نیز در بین محصولات چندین برند دیده می شود. همچنین امکانات جانبی روی مادربورد، لزوما فیزیکی نیستند. مثال اصلی این موضوع امکانات داخل بایوس مادربورد است. هرچه داخل بایوس کامل تر و امکان تغییر جزئیات بیشتری فراهم باشد، قیمت مادربورد مربوطه نیز افزایش می یابد. به همین دلیل است مادربورد هایی ه قابلیت اورکلاک بالایی دارند، قیمت بالاتری هم دارند. البته در این نوع مادربورد ها ممکن است برای ایجاد قابلیت اورکلاک بالا، برخی از قطعات به کار گرفته شده نیز متفاوت باشد.

انواع چیپست های به کار گرفته شده روی

مادربورد ها:

مادربورد هایی با چیپست های اینتل

Intel LGA 775  

در حالیکه تنوع مادربورد های سوکت 775 بسیار بالاست، درصد بالایی از این مادربورد ها از چیپست های ساخت اینتل استفاده میکنند. بعد از اینتل، انویدیا تامین کننده اصلی چیپست برای مادربورد های سوکت 775 است.

Intel 945PL

مادربورد های چیپست 945PL جزو ارزان ترین مادربورد های پشتیبان از پردازنده های Core 2 هستند. عمر چیپست 945PL به از عرضه Core 2 ها بر میگردد. در آن زمان مادربورد هایی با این چیپست از پنتیوم 4 و D و انواع سلرون پشتیبانی می کردند. بعد از عرضه پردازنده های Core 2، سازندگان مادربورد نسخه های جدیدی از مادربورد های 945PL خود را عرضه کردند که از Core 2 ها پشتیبانی میکنند. این چیپست از پل جنوبی قدیمی ICH7 استفاده می کند و از فرکانس مسیر 533 و 800 مگاهرتز برای پردازنده و حداکثر فرکانس 533 مگاهرتز برای حافظه پشتیبانی می کند. این چیپست 4 پورت SATA و 2 پورت IDE را نیز در اختیار کاربر قرار میدهد. همچنین با قابلیت صوتی HD سازگار بوده و حداکثر 8 پورت USB 2.0 را نیز فراهم می کند.
همان طور که گفته شد برخی مادربوردهای 945PL از پردازنده های Core 2 پشتیبانی می کنند. به عنوان مثال مادربوردی مثل 945PL-S3P از گیگابایت که در حالت عادی از فرکانس مسیر 1066 مگاهرتز پشتیبانی می کند اما با اورکلاک فرکانس مسیر تا 1333 مگاهرتز قادر است از Core 2 های با فرکانس مسیر 1333 نیز کار کند.
چیپست 945P چیپست دیگری است برای مادربورد های 775 است که از لحاظ خصوصیات مشابه گونه PL است با این تفاوت که با حافظه، حداکثر فرکانس 667 مگاهرتز و فرکانس مسیر 1066 مگاهرتز نیز سازگار است.مادربورد های جدید این چیپست با تمام 2 Core ها تا حداکثر فرکانس مسیر 1066 به خوبی کار می کنند. به علاوه برخی از آنها قابلیت کار با پردازنده های 1333 مگاهرتزی را نیز دارند.

دو چیپست فوق هر دو برای مادربورد های رده متوسط در نظر گرفته شده اند اما به دلیل قابلیت های خوبی که دارند از آنها در مادربورد های پیشرفته نیز استفاده شده است. P965 همراه با عرضه پردازنده های Core 2 عرضه شد. از خصوصیات این چیپست می توان به پشتیبانی از فرکانس مسیر 1066 مگاهرتزی، فرکانس حافظه 800 مگاهرتز، 4 پورت SATA II و 8 پورت USB 2.0 اشاره کرد. برای این چیپست نیز مادربوردهایی موجود دارند که در حالت عادی از فرکانس مسیر 1333 مگاهرتز پشتیبانی می کنند. این نوع مادربوردها در محصولا P965 ایسوس و گیگابایت زیاد به چشم می آیند. مدل های مختلف مادربوردهای P965 بین 100 تا 250 هزار تومان قیمت دارند ( در زمستان 86 ) همچنین برخی از این مدل ها از تکنولوژی CrossFire بهره می برند که امکان نصب همزمان دو کارت گرافیکی رادئون را فراهم می کند.
چیپست P35، جانشین P965 است که به همراه پردازنده های 1333 مگاهرتزی اینتل عرضه شد. این دو چیپست بسیار مشابه هم هستند و تنها چند قابلیت جدید به P35 افزوده شده است. اولین آنها پشتیبانی کامل از پردازنده های با فرکانس مسیر 1333 مگاهرتز است. قابلیت دیگر سازگاری با حافظه های DDR2 است. این چیپست سازگاری کار با انواع حافظه های DDR2 و DDR3 را دارد. حتی مادربوردهایی با این چیپست ساخته شده اند که روی آنها هر دو نوع حافظه گفته شده نیز نصب می شود. چیپست جدید از پردازنده های 45 نانومتری جدید اینتل نیز پشتیبانی می کند.
به همراه چیپست P35 به جای پل شمالی ICH8 در P965 از پل جنوبی ICH9 استفاده می شود. هر دو پل جنوبی مذکور، دارای قابلیت پورت eSATA نیز هستند. بعد از عرضه چیپست P35، مادربوردهای P965 قدیمی تر، جای خود را به چیپست جدید دادند به طوریکه اکثر مدل های مادربوردهای P965 از هر برندی یک جایگزین P35 جدید پیدا کرد. کماکان برخی از مدل های خوب P965 در بازار دیده می شوند. نمونه ای از این مادربوردهای خوب P5B یا Commando هر دو از ایسوس هستند. البته مدل اولی این روز ها قیمت بالایی پیدا کرده و شاید خرید مادربورد هایی نظیر SY-I5P6-G از سویو یا P965T-A از الایت گروپ هم هستند که قیمت آنها به 90 هزار تومان ( در زمستان 86 ) و یا کمتر هم رسیده باشد و خرید آنها بسیار به صرفه است. مادربورد های P35 با حافظه های DDR2 طراحی شده اند، از بهترین این مادربوردها می توان به P35-DS3L از گیگابایت اشاره کرد. این مادربورد با حافظه های DDR2 سازگار بوده و دارای قابلیت های اورکلاک فوق العاده ای نیز است. قیمت این مادربورد حدود 135 هزار تومان است که با توجه به قیمت سایر مادربورد های هم رده آن بسیار مناسب به نظر می رسد.

در ابتدای عرضه مادربورد های P35 قیمت این مادربورد ها نسبتا بالا بود. بنابراین کاربرانی که قصد خرید پردازنده های Core 2 با فرکانس مسیر 1333 مگاهرتز را داشتند، چاره ای جز خرید یک مادربورد گران قیمت نمی دیدند. فکری که اینتل برای این کاربران کرد، چیپست P31 است که همانند P35 از این نوع پردازنده ها پشتیبانی می کند. یکسری امکانات مثل پل جنوبی ICH9 و پشتیبانی از حافظه های DDR3 از P35 کسر شد تا مادربورد های P31 به وجود بایند. البته چیپست P31 زیاذ از سوی تولید کنندگان مورد استقبال قرار نگرفت و تعداد مدل های این چیپست خیلی زیاد نیست. قیمت این مادربورد ها در حدود 100 هزار تومان است. به لحاظ قابلیت های اورکلاک و کارایی کل، P31 چیزی از P965 بیشتر ندارد. به خصوص در زمینه اورکلاک که مادربورد P31 بسیار ضعیف تر از P965 هستند. همانطور که گفته شد می توانید با حدود 110 هزار تومان برخی مادربورد های P965 را بخرید که هم از فرکانس مسیر 1333 مگاهرتزی پشتیبانی می کنند و در اورکلاک نیز بسیار توانا هستند. در عوض اکثر این مادربورد ها از پردازنده های 45 نانومتری جدید اینتل پشتیبانی نمی کنند در حالیکه مادربورد های P31 چنین محدودیتی ندارند.

 چیپست هایی از اینتل که در نام آنها X وجود دارد به رده حرفه ای تعلق دارند. برای مدت ها، چیپست 975X تنها چیپست اینتل در رده حرفه ای بود. با عرضه Core 2 ها اینتل جایگزین جدیدی برای این چیپست در نظر نگرفت اما چندی پیش این امر اتفاق افتاد و X38 به عنوان چیپست جدید اینتل برای رده حرفه ای در نظر گرفته شد. در یک نگاه کلی بین P35 و X38 تفاوت زیادی دیده نمی شود، این چیپست همانند P35 از فرکانس مسیر 1333 مگاهرتز و پردازنده های 45 نانومتری اینتل پشتیبانی می کند به علاوه توانایی کار با هر دو نوع حافظه های DDR2 و DDR3 را نیز دارد. مهمترین قابلیت اضافه شده به X38 ، پشتیبانی از رابط جدید PCIe 2.0 است. هر مسیر این رابط جدید توانایی انتقال 500 مگابایت در ثانیه اطلاعات را دارد که دو برابر نسل قبلی آن یعنی PCIe 1x است. البته نسل کنونی کارت های گرافیک از این قابلیت بهره ای نمی برند و بازدهی این تکنولوژی را در آینده و در کارت گرافیک های جدیدتر خواهید دید. کارت های گرافیک PCIe 1x با شیار های جدید PCIe نسخه 2 مشکلی ندارند و روی آنها به درستی کار می کنند. 
قابلیت جدید X38، پشتیبانی از تکنولوژی CrossFire در حالت 16x برای هر کارت است! چیپست های قبلی اینتل در حالت CrossFire از حالت 16x-4x استفاده می کردند اما X38 قادر است دو کارت گرافیکی رادئون را همزمان در سرعت کامل راه بیندازد. با توجه به کاهش نسبی قیمت حافظه های DDR3 و افزایش فرکانس و در نتیجه کارایی آنها، کاربران تمایل بیشتری به خرید این نوع حافظه ها از خود نشان می دهند. به همین دلیل مدل های DDR3 مادربورد های X38 نسبت به مدل های DDR3 مادربورد های P35 ، افزایش یافته اند. با این حال در کشور ما با توجه به به اینکه قیمت حافظه های DDR3 بسیار بالاست، کمتر کسی به فکر خرید یک مادربورد سازگار با DDR3 است.

 منـــــــــابع :

www.shahrsakhtafzar.com

www.mixiran.net